چگونه زیباتر بنویسیم؟
هر فرد صرفنظر از تخصص و حیطه فعالیتش، گاه نیازمند نوشتن است. اگر در زمره کسانی هستید که با نوشتن سروکار دارید، شاید بدتان نیاید با یادگیری نکاتی ساده، فرآیند نوشتن خود را بهبود بخشیده و آن را به کاری آسان و حتی جذاب تبدیل کنید.
زیبا بنویسیم
زیبانوشتن به تکنیکهایی نیاز دارد. دقت کنید اینجا منظور ما از زیبانویسی پرکردن متن با کلمات دشوار و آرایههای ادبی نیست. متن زیبا از نظر ما متنی ساده و صحیح است.
تکنیکهایی ساده برای سادهنویسی
در ابتدای کار، این موضوع را مدنظر قرار دهید که سادهنوشتن به معنای پایین بودن سطح دانش و اطلاعات شما نیست، بلکه احترام به مخاطب است؛ زیرا او را مجبور نکردهاید برای درک حرفها و پیبردن به منظورتان، وقت و تلاش زیادی صرف کند. به این ترتیب هم مخاطب احساس راحتی کرده و بهتر با شما ارتباط برقرار میکند و هم شما سریعتر به هدفتان یعنی قانعکردن مخاطب میرسید.
ـ برای ساده نوشتن در قدم اول، ترس را کنار بگذارید. باید بتوانید به همان سادگی که حرف میزنید، بنویسید. هدف از نوشتن و تولید محتوا گفتوگو و تبادل اندیشه است؛ پس بهتر است با جملات ساده و کوتاه، مقصود خود را بیان کنید و دنبال پیچیدهنویسی نباشید.
ـ کسی میتواند ساده بنویسد که درباره آنچه مینویسد، دچار ابهام و گنگی نباشد. جملههای گنگ و سردرگم از ذهنی آشفته و ناتوان حکایت دارند.
ـ یکی از تکنیکهایی که میتواند به سادهنوشتن کمک کند، تصور یک مخاطب واحد است. نویسندهای که هنگام نوشتن، مخاطبی آشنا را تصور میکند و گویی فقط برای او مینویسد، بدون آنکه سعی کند و به خود فشار آورد، قلمش روان، ساده، مهربان و صمیمی میشود.
ـ موضوع دیگری که به سادگی متن کمک میکند، مدیریت اطلاعات و صرفهجویی در دادههایی است که میخواهید به مخاطب انتقال دهید. بسیاری از نوشتهها فقط به این دلیل دشوارند که بیش از ظرفیت خود حامل معانی و مفاهیم ریز و درشت شدهاند.
ـ کوتاهنویسی یکی دیگر از راههای سادهنویسی است. هر چه جملهها کوتاهتر باشند، خواندن و فهم متن برای خواننده آسانتر میشود. برای کوتاهنویسی از تکرار کلمات مشابه و و توضیح واضحات خودداری کنید. توضیحات اضافی خواننده را برای درک پیام نویسنده به زحمت میاندازد.
ـ پاراگرافبندی عامل دیگری است که باید در سادهنویسی به آن توجه کرد. پاراگرافبندی درست سهم بسیاری در فهم آسان و روان مطالب دارد. برای پاراگرافبندی صحیح، فرمول یکسان و واحدی وجود ندارد. باید بدانیم که هر پاراگراف یکی از جزئیات ریز بحث را طرح میکند و هنگام طرح بحث جزئی دیگر، پاراگراف عوض میشود. به عبارت دیگر هر پاراگراف با جملاتی محدود درباره یک موضوع توضیح میدهد. مطلب هر پاراگراف مستقل است؛ اما با مطالب پاراگرافهای دیگر ارتباطی زنجیروار دارد.
در پایان بحث سادهنویسی، این نکته را به خاطر داشته باشید که سادهنویسی به معنی بیمبالاتی در نوشتن نیست؛ بلکه باید ساده اما صحیح بنویسید.
تکنیکهایی برای درستنویسی
بحث درستنوشتن گستره وسیعی دارد. برای اینکه صحیح بنویسید، باید به برخی آگاهیها مجهز باشید:
آشنایی با قواعد و اصول دستورزبان فارسی و رعایت آن
متن بیغلط باید از خطاهای دستوری هم مبرا باشد. دستور زبان مجموعه قوانین و ضوابط حاکم بر ساختار جملههاست که اهل هر زبان آنها را به طور ناخودآگاه فراگرفتهاند و زبانآموزان برای درک بهتر گفتار و نوشتار اهل آن زبان، سعی دارند آنها را بیاموزند. آشنایی نسبی با این قوانین به شما کمک میکند که صحیحتر و روانتر بنویسید.
برای مثال یکی از خطاهای دستوری رایج در متنهای امروزی، استفاده از «را» پس از فعل است. درصورتی که «را» علامت مفعول صریح یا بیواسطه است و باید بلافاصله بعد از مفعول بیاید.
غلط: نباید خدایی که دوستمان دارد را معصیت کنیم.
صحیح: نباید خدایی را که دوستمان دارد، معصیت کنیم.
آشنایی با قواعد و معیارهای املای فارسی
همیشه بکوشید متنی که مینویسید، فاقد غلطهای املایی باشد. شاید غلط املایی دراغلب موارد در رساندن منظورتان اختلال ایجاد نکند؛ اما بیشک خواننده را در اعتماد به آرای شما دچار تردید خواهد کرد.
برهه، بحبوحه، ترجیح، توجیه، پرتغال (نام کشور)، وهله و انزجار تنها چند نمونه از واژگانی هستند که گاهی هنگام نوشتن، برای یادآوری املای صحیح آنها مکث میکنیم.
منبعی که برای آشنایی با املای صحیح واژگان به شما پیشنهاد میکنیم، کتاب «فرهنگ املایی خط فارسی» بوده که به کوشش دکتر علی اشرف صادقی و زهرا زندی مقدم تدوین شده است.
آشنایی با برابرنهادههای واژهها و ترکیبها و اصلاحات بیگانه و پرهیز از بهکارگیری غیرضروری کلمات بیگانه
مقصود ما این نیست که نباید از واژگان بیگانه استفاده کنیم. این امر نشدنی است؛ کافی است تلاش کنیم که اعتدال در متنهایمان رعایت شود. گاهی به جای واژگان بیگانه بهتر است از کلمات خوشساخت و خوشآهنگ زبان فارسی بهرهمند شویم و استفاده از آنها را در اولویت قرار دهیم.
برای مثال:
ننویسیم «تکنولوژی» بنویسیم «فناوری»
ننویسیم «اخیرا» بنویسیم «بهتازگی»
ننویسیم «پرسنل» بنویسیم «کارکنان»
یا به جای «شجاع» از «دلیر»، به جای «طرح» از «برنامه» و به جای «کوپن» از «کالابرگ» استفاده کنیم.
آشنایی با قواعد و اصول نشانهگذاری در خط فارسی
نشانههای سجاوندی یا نشانههای نقطهگذاری نشانههایی هستند که برای روشنکردن معنی و مشخصکردن آغاز و پایان عبارتها و جملهها و بندها در نگارش به کار میروند. استفاده صحیح و بجا از این نشانهها به آسانتر خواندن نوشته کمک میکند.
مثلا نقطه در پایان جملههای خبری میآید. ویرگول به معنای درنگ کوتاه است و جملههایی را به هم متصل میکند که از نظر ساختار مستقل، اما از نظر معنایی وابسته هستند.
نقطهویرگول، دونقطه، سهنقطه، گیومه، علامت پرسش و تعجب، پرانتز و… از دیگر نشانهها هستند که میتوانید با مطالعه کتابهای حوزه نگارش و ویرایش، با موارد کاربرد آنها آشنا شوید.
امید است با رعایت و تمرین این نکات، نوشتن برایتان سادهتر و لذتبخشتر شود. برای خواندن مفصلتر در این زمینه حتما کتاب «بهتر بنویسیم» رضا بابایی را در فهرست مطالعاتی خود قرار دهید.
برای فراگرفتن دیگر اصول دستور زبان فارسی به کتابهای متعدد موجود در این حوزه مراجعه کنید.